چه مفاهیم و عبارات کلیدی در پی ام بوک هشت (PMBOK 8) بهروزرسانی شده است؟
همراه با انتشار PMBOK 8، تنها ساختار کتاب عوض نشده، بلکه واژگان و مفاهیم کلیدی نیز بهروزرسانی و بازتعریف شدهاند. درک دقیق این واژگان برای کسانی که میخواهند براساس نسخه جدید تدریس کنند، استاندارد داخلی بنویسند یا برای آزمونهای حرفهای آماده شوند، حیاتی است.
در این مقاله، مهمترین مفاهیم و عبارات کلیدی بهروزشده را مرور میکنیم.
۱. سیستم ایجاد ارزش (System for Value Delivery)
در PMBOK 7، این اصطلاح بهصورت مفهومی تعریف شده بود. در PMBOK 8:
- این مفهوم بهعنوان چارچوب اصلی استاندارد مطرح میشود؛
- پروژهها، طرح ها، پورتفوها و عملیات بهعنوان اجزای این سیستم دیده میشوند؛
- و بهروشنی توضیح داده میشود که ارزش چگونه از طریق «منافع» (Benefits) به ذینفعان منتقل میگردد.
تعریف ارزش (Value) نیز دوباره تأکید میکند که ارزش فقط مالی نیست، بلکه میتواند کیفی، اجتماعی، استراتژیک یا مبتنی بر رضایت مشتری باشد.
۲. دامنههای عملکردی (Performance Domains)
در نسخه هفتم، دامنههای عملکردی بیشتر جنبهی مفهومی داشتند (Stakeholders، Team، Delivery، Measurement و…). در نسخه هشتم:
- دامنهها فرایندمحور شدهاند؛
- به ۷ دامنه با نامهای نزدیک به زبان سنتی مدیریت پروژه (Governance، Scope، Schedule، Finance، Stakeholders، Resources، Risk) تغییر یافتهاند؛
- و هر دامنه با فرآیندها، ورودی/خروجیها و ابزارها پیوند داده شده است.
به این ترتیب، عبارت Performance Domain از یک مفهوم انتزاعی به یک بلوک عملیاتی تبدیل میشود.
۳. Focus Areas (گروههای فرآیندی نسل جدید)
PMI در PMBOK 8 اصطلاح Focus Area را برای نامگذاری نسخه تکاملیافتهی Process Groups بهکار میبرد: Initiating، Planning، Executing، Monitoring & Controlling، Closing.
این تغییر واژگان نشان میدهد که:
- تمرکز از «گامهای ترتیبی» به «حوزههای تمرکز» در طول چرخه عمر پروژه تغییر کرده؛
- اما همچنان برای بسیاری از سازمانها این ۵ حوزه، راهنمایی مفید برای ساختاردهی فرآیندها محسوب میشوند.
۴. Tailoring (بومیسازی روشها)
Tailoring در PMBOK 7 نیز وجود داشت، اما در PMBOK 8:
- یک جریان منطقی و گامبهگام برای Tailoring ارائه میشود؛
- نشان داده میشود که چگونه باید بستر سازمانی، نوع پروژه، ریسک، رویکرد (Agile/Hybrid/Predictive) و انتظارات ذینفعان را در تصمیمهای Tailoring لحاظ کرد؛
- و Tailoring از سطح «یک توصیه کلی» به سطح «فرآیند تصمیمگیری ساختیافته» ارتقا مییابد.
۵. اصول (Principles) و فرهنگ توانمند (Empowered Culture)
واژههای مربوط به اصول هم بهروزرسانی شدهاند:
- اصول از ۱۲ مورد به ۶ اصل هستهای تبدیل شدهاند؛
- عبارت Build an Empowered Culture جایگزین نگاه محدودتر به «Team» شده و به جای تمرکز صرف بر تیم پروژه، بر ساخت فرهنگ توانمند در کل بستر پروژه تأکید دارد؛
- واژه «Accountable Leader» یا «Lead Accountably» ادبیات «Stewardship» نسخههای قبلی را در قالب زبان سادهتر و قابلدرکتر بازتعریف میکند.
۶. Governance (حاکمیت) و پیوند آن با سازمان
اصطلاح Governance در PMBOK 8:
- هم در بخش سیستم ایجاد ارزش و هم بهعنوان یک دامنه عملکردی مستقل مطرح است؛
- تعریف آن بر «چارچوب تصمیمگیری، خطمشیها، نقشها و مسئولیتها» در سطح سازمانی و پروژهای تأکید دارد؛
- و ارتباط مستقیم آن با حاکمیت شرکتی (Corporate Governance) برجسته میشود.
۷. رویکردهای پروژه (Project Approaches)
در PMBOK 8 اصطلاح Project Approaches بهطور نظاممند برای توصیف طیف رویکردهای پیشبینانه، چابک و ترکیبی بهکار میرود:
- این اصطلاح با مباحث «چرخه عمر پروژه (Project Life Cycle)» و «Tailoring» درهمتنیده شده؛
- و واژگانی مانند Iterative، Incremental، Hybrid، Flow-based و Adaptive با وضوح بیشتری تعریف میشوند.
جمعبندی
در PMBOK 8، واژگان و عبارات کلیدی فقط عوض نشدهاند، بلکه:
- نقش عملی آنها واضحتر شده،
- به معماری جدید استاندارد (اصول، دامنهها، فرآیندها، Focus Areas) متصل شدهاند،
- و زبان استاندارد را به زبان روز مدیریت سازمان، حاکمیت و ارزش نزدیک کردهاند.
برای تدوین هرگونه محتوای آموزشی یا پروژه پژوهشی براساس PMBOK 8، شناخت دقیق این مفاهیم، یک پیشنیاز محسوب
